امروزه استفاده از بارکد در کسب‌وکارهایی که از انبار فروشگاهی استفاده می‌کنند، رواج پیدا کرده است اما تعداد زیادی از شرکت‌ها همچنان فقط با قلم و کاغذ یا نرم‌افزار اکسل کار می‌کنند. علت عدم استفاده این شرکت‌ها از بارکد این است که اغلب آن‌ها معتقدند که سیستم های بارکد بسیار گران هستند و تنها برای فروشگاه‌ها و برندهای بزرگ کاربرد دارند؛ درصورتی‌که چنین باوری از اساس اشتباه می‌باشد.
بارکد عبارت است از تصویری که اعداد، متن یا هر دو آن‌ها را نشان می‌دهد. این تصویر توسط دستگاه اسکنر بارکد خوانده می‌شود و اطلاعات آن سریعاً به رایانه انتقال پیدا می‌کند. البته نباید فراموش کرد که همه انواع بارکد مشابه یکدیگر نیستند و از نمادهای متفاوتی در آن بهره گرفته می‌شود. نماد بارکدها بیانگر این موضوع است که هر بارکد می‌تواند شامل چه تعدادی کاراکتر باشد و همچنین، کاراکترهایی که می‌تواند نمایش دهد را مشخص می‌کنند.
مشتری در حال استفاده از سیستم بارکد
در بارکدهای سنتی، خطوط سیاه با عرض‌های مختلف و فاصله بین این خطوط، نشان‌دهنده کاراکترها هستند، درحالی‌که کد QR، نوعی بارکد دوبعدی می‌باشد که الگوهای پیچیده‌ای دارد و توانایی رمزگذاری اطلاعات بسیار بیشتری نسبت به بارکدهای سنتی و تک‌بعدی را دارد. هر یک از این استانداردها، قواعد خاصی برای طراحی و استفاده از بارکدها دارند و تولیدکنندگان و تجار باید به این قواعد پایبند باشند تا بارکدها به‌درستی کار کنند.
چگونگی فرآیند رایانه، هنگام اسکن بارکد:
زمانی که بارکدی را اسکن می‌نمایید، رایانه شما شروع به تجزیه، تحلیل و تفسیر الگوهای بارکد کرده و این الگوها را به مجموعه‌ای از کاراکترهای مختلف تبدیل می‌نماید اما رایانه تنها در صورتی قادر به درک این داده‌ها خواهد بود که بتواند ارتباطی میان اطلاعات بارکد با جزئیات محصول برقرار کند. برای این کار، باید رابطه میان بارکد و آن محصول از پیش به‌صورت دقیق برای رایانه تعریف شود.
به‌عنوان‌مثال: اگر بارکد شما به‌صورت 10ABC12321001 خوانده می‌شود، دستگاه اسکنر بارکد همان متن 10ABC12321001 را در رایانه وارد می‌کند اما این اتفاق به‌تنهایی مفید نیست؛ مگر این‌که از طریق راهکاری اصولی، برای رایانه مشخص نمایید که کد 10ABC12321001، به کفش زنانه سفید سایز 36 اشاره دارد. برای این کار می‌توانید از سیستم نرمافزاری که همه اجزا را به یکدیگر مرتبط می‌نماید، بهره ببرید. با استفاده از چنین نرمافزاری که به‌صورت ویژه برای مدیریت موجودی محصولات طراحی شده، می‌توانید کارهای فراوانی را با بارکد انجام دهید.
اطلاعات موجود در بارکد:
همان‌طور که اشاره شد، بارکدها حاوی اطلاعات رمز‌گذاری‌شده‌ای هستند که از طریق خطوط و فضاهای خالی روی محصول، بسته‌بندی و سایر عوامل، اطلاعات متنوعی را به‌صورت قابل‌پردازش برای دستگاه های بارکدخوان فراهم می‌کنند اما محتوای دقیق بارکدها، بسته به نوع بارکد و استاندارد آن متفاوت می‌باشد.
اطلاعات رمز‌گذاری‌شده در قالب بارکد
هنگامی‌که ارتباط میان محصولات و بارکدها برقرار شد، دستگاه اسکنر بارکد شروع به نمایش اطلاعاتی که در نرم‌افزار برنامه‌ریزی کرده‌اید، می‌نماید و می‌توانید به اطلاعاتی مانند: نام ، قیمت و سایر جزئیات محصول، بدون تایپ کد طولانی دست یابید. با توجه به این‌که کدهای QR اطلاعات بیشتری را ذخیره می‌کنند، امکان دسترسی به داده‌های اضافی را نیز فراهم می‌کنند. به‌عنوان‌مثال: کد QR محصول غذایی، می‌تواند علاوه بر اطلاعات مذکور، به اطلاعاتی درباره اطلاعات تغذیه، دستورالعمل‌های غذایی، محل تهیه محصول و ... نیز اشاره نماید.
تفاوت میان بارکد و کد SKU:
بارکد و کد SKU (Stock Keeping Unit) دو مفهوم متفاوت هستند. بارکد، تکنولوژی ارائه‌شده برای رمزگذاری اطلاعات و شناسایی محصولات است اما کد SKU، شماره‌ای یکتاست که برای شناسایی و مدیریت موجودی محصولات استفاده می‌شود. کد SKU به‌عنوان شماره‌ای یکتا، به هر محصول یا کالایی اختصاص داده می‌شود و شامل اطلاعاتی مانند: نام محصول، سایز، رنگ و سایر جزئیات آن است. به‌عنوان‌مثال: فروشگاه کفش، می‌تواند برای کفشی مردانه با سایز 42 و رنگ سیاه، کد SKU ویژه‌ای به‌صورت MNS42-BLK اختصاص دهد.
از سوی دیگر، بارکدها از سیستم رمزگذاری خاصی استفاده می‌کنند که با کمک خطوط و فضاهای خالی بر روی محصول، بسته‌بندی و سایر جزئیات، اطلاعات مربوط به محصول را به‌صورت قابل‌پردازش برای دستگاه های بارکدخوان فراهم می‌کنند. به‌عنوان‌مثال: پس از اسکن کردن بارکد کفشی با کد SKU MNS42-BLK، دستگاه های بارکدخوان می توانند اطلاعات مربوط به آن کفش را به‌صورت خوانا و دقیق به سیستم مدیریت موجودی فروشگاه منتقل کنند. بااینحال، برای مدیریت موجودی و فروش، هر دو مفهوم کد SKU و بارکد مهم و حیاتی هستند. کد SKU به‌عنوان شماره‌ای یکتا، به‌صورت دستی یا با استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت موجودی ایجاد می‌شود و بارکدها نیز به‌عنوان راهکاری خودکار برای شناسایی و ردیابی محصولات استفاده می‌شوند.
تفاوت میان بارکد و کد SKU
توجه نمایید که کد SKU جهانی نیست و صرفاً منحصر به محصولات شما می‌باشد. بنابراین، شماره‌های SKU که شما استفاده می‌کنید، با شماره‌های SKU سایر کسب‌وکارها متفاوت می‌باشد زیرا ممکن است جزئیاتی که آن‌ها ردیابی می‌کنند با عواملی که برای عملکرد فروشگاه شما مهم هستند، متفاوت باشد. اگر از بارکدهای اختصاصی برای استفاده داخلی بهره می‌گیرید، ممکن است بخواهید بارکدهایی را بر اساس SKUهای محصول ایجاد کنید. بااینحال، اگر قصد استفاده خارجی از بارکدتان را دارید، باید بارکدتان را در سازمان GS1 ثبت کنید تا بارکد و شماره SKU شما مطابق یکدیگر باشند.
مهم‌ترین نمادها در استانداردهای بارکد جهانی:
نمادهای فراوانی در استانداردهای بارکد جهانی وجود دارند و تعداد زیادی از این نمادها، ویژه صنایع خاصی می‌باشند. به‌عنوان‌مثال: نماد Codabar، صرفاً توسط شرکت‌های لجستیک و بانک‌های خون ایالات‌متحده آمریکا استفاده می‌شود و نماد Postnet، مخصوص خدمات پستی ایالات‌متحده آمریکا می‌باشد. بنابراین، احتمالاً هرگز نگرانی درباره بسیاری از این نمادها نخواهید داشت. بنابراین در ادامه مقاله، نمادهای اصلی که احتمالاً در کسب‌وکارتان با آن مواجه خواهید شد را بررسی خواهیم کرد:
1. کد جهانی محصول (UPC):
کد جهانی محصول (Universal Product Code) یا به‌اختصار UPC، یکی از معروف‌ترین استانداردهای بارکد در صنعت خرده‌فروشی است. این استاندارد، برای رمزگذاری اطلاعات محصولات مانند: شناسه، وزن، قیمت و سایر جزئیات استفاده می‌شود. کد UPC شامل 12 رقم است و به کمک خطوط و فضاهای خالی بر روی بسته‌بندی محصولات نشان داده می‌شود.
هر کد UPC شامل سه بخش است: بخش اول، شامل 6 رقم ابتدایی کد UPC است که شناسه سازمانی تولیدکننده را مشخص می‌کند؛ بخش دوم، شامل 5 رقم بعدی است که شناسه محصول را نشان می‌دهد و بخش سوم، رقمی برای بررسی است که به جهت اطمینان از صحت کد ایجاد شده است و به‌صورت خودکار توسط دستگاه های بارکدخوان ایجاد می‌شود.
UPCها در استانداردهای بارکد جهانی بیشتر برای محصولات در آمریکای شمالی استفاده می‌شوند. این بارکدها به همراه EANها و شماره تجارت جهانی کالا (GTIN) تعبیه شده‌اند. کدهای UPC را می‌توان از طریق سازمان GS1 خریداری کرد و به محصولات برند اختصاص داد. بنابراین، اگر محصولی را در ایالات‌متحده آمریکا یا کانادا می‌فروشید، به کد UPC نیاز دارید.
2. کد اروپایی محصول یا شماره مقاله اروپایی (EAN):
کد اروپایی محصول یا شماره مقاله اروپایی (European Article Number) یا به‌اختصار EAN، یکی از استانداردهای بارکد جهانی است که برای شناسایی محصولات در سطح جهانی استفاده می‌شود. این استاندارد بر پایه شماره بارکد 13 رقمی ساخته شده است که اطلاعات مربوط به شناسه کشور تولیدکننده، شناسه شرکت تولیدکننده و شناسه محصول را در برمی‌گیرد.
کد EAN شامل سه بخش است: بخش اول، شامل 2 یا 3 رقم است که شناسه کشور تولیدکننده را مشخص می‌کند؛ بخش دوم، شامل 4 تا 8 رقم است و شناسه شرکت تولیدکننده را نشان می‌دهد و بخش سوم، شامل 5 تا 9 رقم است و شناسه محصول را مشخص می‌کند. علاوه بر این، رقمی برای بررسی نیز در انتهای کد EAN قرار دارد که برای اطمینان از صحت کد ایجاد شده است و به‌صورت خودکار توسط دستگاه های بارکدخوان ایجاد می‌شود. اگر محصولاتتان را خارج از آمریکای شمالی می‌فروشید، به کد EAN نیاز دارید. به‌طورمعمول، هنگامی‌که کد UPC را از سازمان GS1 خریداری می‌کنید، یک EAN نیز دریافت خواهید کرد.
3. شماره شناسایی استاندارد آمازون (ASIN):
شماره شناسایی استاندارد آمازون (Amazon Standard Identification Number) یا به‌اختصار ASIN، شماره‌ای یکتا برای شناسایی محصولات در وب‌سایت آمازون است. این شماره شناسایی توسط آمازون برای هر محصول ایجاد می‌شود و شامل 10 رقم است که با حرف "B" شروع می‌شود. ASIN معمولاً برای محصولاتی استفاده می‌شود که توسط آمازون فروخته می‌شوند. برای هر محصولی که در آمازون به فروش می‌رسد، یک ASIN اختصاص داده می‌شود تا به‌راحتی در بین محصولات دیگر قابل‌شناسایی باشد.
ASIN می‌تواند به‌صورت منحصر‌به‌فرد برای هر محصول باشد و شامل اطلاعاتی مانند: نام محصول، شناسه تولیدکننده، رنگ، سایز و سایر جزئیات ضروری است. ASIN به‌عنوان شماره‌ای یکتا، به تولیدکنندگان و فروشندگان کمک می‌کند تا محصولاتشان را به‌راحتی در بازار آمازون معرفی کنند و در جستجوهای کاربران به‌راحتی قابل‌شناسایی باشند. همچنین، استفاده از ASIN به مدیریت موجودی، کنترل کیفیت، بررسی قیمت و همچنین بهبود عملکرد فرآیندهای خریدوفروش کمک می‌کند.
4. شماره استاندارد بین المللی کتاب یا شابک (ISBN):
شماره استاندارد بین‌المللی کتاب یا شابک (International Standard Book Number) یا به‌اختصار ISBN، شماره یکتا برای شناسایی کتاب‌ها در سطح جهانی است. این استاندارد برای تضمین صحت و قابلیت جستجوی دقیق کتاب‌ها در زمان و مکان‌های مختلف به‌کار می‌رود. شماره ISBN شامل 13 رقم است که به‌صورت دسته‌ای (با خط تیره) جدا شده‌اند. این شماره شامل اطلاعاتی مانند: کشور تولیدکننده کتاب، ناشر، شماره شناسایی ناشر و شماره شناسایی کتاب است.
بخش اول شماره ISBN، شامل سه رقم است که نشان‌دهنده کشوری است که کتاب در آن تولید شده است. بخش دوم شامل یک یا چند رقم است که شماره شناسایی ناشر را مشخص می‌کند. بخش سوم شامل یک یا چند رقم است که شماره شناسایی کتاب را نشان می‌دهد. در پایان، رقمی برای بررسی نیز در انتهای شماره ISBN وجود دارد که برای اطمینان از صحت شماره ایجاد شده است.
استفاده از شماره ISBN به ناشران کتاب امکان می‌دهد تا کتاب‌هایشان را به‌راحتی در بازار جهانی معرفی کنند و به شناسایی تقلبی بودن کتاب‌ها نیز کمک می‌کند. همچنین، استفاده از شماره ISBN به کتابداران، کتاب‌فروشان و خریداران کتاب‌ها کمک می‌کند تا به‌راحتی کتاب‌های مدنظرشان را پیدا کنند.
5. کد 39:
کد 39، یکی از معروف‌ترین نمادها در استانداردهای بارکد جهانی است که برای شناسایی محصولات در صنعت و خرده‌فروشی استفاده می‌شود. این بارکد شامل مجموعه‌ای از خطوط عمودی با عرض‌های متفاوت است که به‌صورت خطی (linear) طراحی شده است. کد 39 متشکل از 43 کاراکتر مختلف می‌باشد که شامل: اعداد (0 تا 9)، حروف بزرگ (A تا Z) و برخی نمادهای خاص مانند "+"، "-" و "*" است. علت نام‌گذاری خاص کد 39، این بود که در ابتدا تنها می‌توانستید از 39 کاراکتر استفاده نمایید.
همچنین، این بارکد شامل دو خط شروع و پایان است که به‌عنوان نشانگر شروع و پایان بارکد استفاده می‌شوند. استفاده از کد 39 به دلیل سادگی و کم‌هزینه بودن، در صنایع مختلفی مانند: خرده‌فروشی، لجستیک، تولید و پخش محصولات و ... پرکاربرد است. همچنین، این بارکد به‌صورت دستی نیز قابل رسم و خواندن است که به دلیل این ویژگی، در صنایعی که تجهیزات خواندن بارکد در دسترس نیستند، مانند تولیدات دستی، استفاده می‌شود و برای کسب‌وکارهایی که قصد راه‌اندازی بارکد داخلی را دارند نیز بسیار مناسب است.
6. کد 128:
کد 128 نیز یکی از نمادهای استانداردهای بارکد جهانی است که برای شناسایی محصولات و اطلاعات مختلف در صنایعی مانند: فروشگاه‌ها، صنایع تولیدی، لجستیک و ... استفاده می‌شود. کد 128 شامل مجموعه‌ای از خطوط عمودی با ارتفاع‌ها و فضاهای متفاوت است که به‌صورت خطی (linear) طراحی شده است. کد 128، شامل کلیدواژه‌های مختلفی مانند: کد محصول، نام محصول، قیمت و ... است و قابلیت شناسایی اطلاعات را با دقت بالا فراهم می‌کند.
این بارکد، دارای بیش از 100 کاراکتر مختلف است و شامل: عدد، حروف بزرگ و کوچک، علائم خاص و حتی برخی کاراکترهای ایجاد شده برای استفاده در بارکد می‌باشد. کد 128، به دلیل پشتیبانی از حروف بزرگ و کوچک و علائم خاص، برای شناسایی اطلاعات در زبان‌های مختلف نیز مناسب است. این کد یکی از محبوب‌ترین بارکدهای مدرن می‌باشد و برای سیستم های بارکد داخلی نیز انتخاب خوبی به شمار می‌رود.
7. کدهای QR:
کد QR، یکی از انواع بارکد دو بعدی است که به‌صورت ماتریسی طراحی شده است. این کد شامل ماتریسی مربعی می‌باشد که درون آن الگوهایی برای نمایش دادن اطلاعات قرار دارد. این الگوها می‌توانند شامل: اعداد، حروف، کاراکترهای خاص و حتی تصاویر باشند. کد QR، به دلیل دارا بودن ظرفیت ذخیره‌سازی بالاتر و قابلیت کدگذاری اطلاعات مختلف مانند: لینک‌های وب، شماره تلفن، پیام‌های متنی و...، در صنایع مختلفی مانند: تبلیغات، تجارت الکترونیک، برچسب‌زنی محصولات، ورود به سایت‌ها و ... کاربرد دارد.
ازآنجاکه کد QR شامل اطلاعات بیشتری نسبت به بارکدهای خطی است، قابلیت شناسایی و تحلیل اطلاعات بهتری در آن وجود دارد. همچنین، قابلیت خواندن سریع کد QR توسط دستگاه‌های همراه، دستگاه‌های دیجیتال و دیگر ابزارها، این بارکد را از بارکدهای سنتی جذاب‌تر کرده است. استفاده از کد QR، برای کاربران و سازمان‌ها بسیار ساده است زیرا از طریق دوربین گوشی همراه یا دستگاه خواننده کد QR، اطلاعات مدنظر به‌سرعت خوانده و بازیابی می‌شود. همچنین، ابزارهای آنلاین رایگانی برای تولید کد QR وجود دارد که امکان سفارشی‌سازی و طراحی کد QR را برای کاربران فراهم می‌کند.
جمع‌بندی:
استانداردهای بارکد جهانی، سیستم‌هایی هستند که برای شناسایی محصولات، بسته‌بندی‌ها و سایر امور در زنجیره تأمین به‌کار می‌رود. این استانداردها از رمزگذاری اطلاعات با استفاده از الگوی بارکد استفاده می‌کنند که با توجه به اندازه و فرمت آن، اطلاعات مربوط به محصول را در بر دارد. به‌طورکلی، استفاده از استانداردهای بارکد جهانی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در زنجیره تأمین بهبودهایی را در حوزه‌هایی مانند: مدیریت موجودی، پیگیری محصول و کاهش هزینه‌ها داشته باشند.
امیدواریم که حاصل تلاش تیم تحریریه شرکت بهسرما، در جمع‌آوری مقاله "نکاتی کاربردی درباره استانداردهای بارکد جهانی" رضایت همراهان و مخاطبان گرامی را فراهم نموده باشد. شما عزیزان می‌توانید با مراجعه به بخش وبلاگ سایت بهسرما، آخرین مقالات و مطالب آموزشی ما را مطالعه فرمایید.